ĐỐI PHÓ VỚI LŨ LỤT BẰNG CÁCH NÀO?

Những ngày cuối năm 2025 này, tin tức từ khắp mọi nơi đổ về. Nếu như 1 năm trước, chúng ta chỉ phải ứng phó và hỗ trợ cho miền Trung thì năm nay biến đổi khí hậu dẫn đến cả ba miền của đất nước đều chìm trong bão lũ. Khỏi nói về thiệt hai về người và của. Cả một ngôi làng ở Đà Nẵng bị lũ cuốn đi, xe cộ, người và gia súc, hoa màu. Tất cả đều đang chuẩn bị cho vụ thu hoạch và chuẩn bị cho một năm mới 2026. Ấy vậy mà mưa lũ liên tục kéo dài trên diện rộng khiến cả nước ta lâm vào hoàn cảnh hết sức khó khăn. Hơn nữa, với chính sách mới tinh giản bộ máy và nhân sự, kiện toàn nền kinh tế, tất cả mọi thứ đều diễn ra vào năm 2025 này thực sự là thử thách mới cho kỷ nguyên vươn mình. 

Nhưng mình rất thích câu nói "Cảnh khổ là nấc thang cho bậc anh tài, Là kho tàng cho những người khôn khéo, Và là vực thẳm cho kẻ yếu đuối.". Chính trong hoàn cảnh lịch sử như 2025 này mới giúp thực sự bộc lộ đâu là anh tài. Than thở vì những khó khăn là điều quá đơn giản mà ai cũng có thể làm được. Nhưng bước lên trên đổ nát và khó khăn, xây dựng lại tất cả không chỉ một lần mà nhiều lần chính là điều mà một dân tộc khác trên thế giới này đã làm và Viêt Nam chúng ta cũng đã làm được. 

Là quốc gia bại trận sau 1945, nghèo đói, bị quân đội chiếm đóng, thường xuyên xảy ra động đất và sóng thần. Nhưng họ không ngồi im hay đợi một dân tộc nào khác đến viện trợ. Bằng chính năng lực của người dân, ý chí mạnh mẽ và lòng quyết tâm, họ cùng nhau xây dựng lại tất cả. Sức mạnh đó phải đến từ bên trong nội lực của một dân tộc. Sẵn sàng làm lại từ đầu, nhưng tốt hơn, đẹp hơn, thông minh hơn. Phải đủ bản lĩnh và trí tuệ để nhận ra đâu là người bạn thật sự, đâu là kế hoạch tốt thật sự, đâu là những rối ren làm suy yếu thêm sức mạnh của quốc gia, dân tộc. Việt Nam cũng là một dân tộc kiên cường như thế, trải qua chiều dài của lịch sử dân tộc chúng ta đã cùng nhau đứng trước rất nhiều bước ngoặt lịch sử và trong những hoàn cảnh khó khăn ngặt nghèo. Nhưng chúng ta sẽ vượt qua. 

Quay trở lại câu chuyện lũ lụt. Phản ứng thông thường của chúng ta là ứng phó chậm, chờ đợi được giải cứu. Nhưng tình thế năm nay, lũ lụt diễn ra thường xuyên và liên tục, cho dù có giải cứu từ trong và ngoài nước cũng sẽ rất hạn chế. Lúc này phát. huy nội lực là điều quan trọng nhất.

Những nơi có nguy cơ phải nhanh chóng đề phòng, có kế hoạch đối ứng, thu hoạch sớm lương thực, có chiến lược dự phòng, giảm thuế, cứu đói cho dân, hướng dẫn dân cách ứng phó trong hoạn nạn, nhanh chóng điều động lương thực, nước, thuốc men.. đến cho những vùng bị ảnh hưởng.

Sau khi lũ rút phải nhanh chóng dọn dẹp, ổn định sản xuất, khôi phục kinh tế và xây dựng lại thành phố văn minh hơn, chống chọi được những trận lụt lớn hơn. Trồng rừng, bảo vệ hệ sinh thái thay vì khai thác tràn lan và không có kế hoạch. 

Về khoa học công nghệ, nhà nước đã công bố gói 95.000 tỷ dành cho khoa học công nghệ, thì điều đầu tiên cần làm là nghiên cứu giải pháp chống lũ lụt, điều hướng đám mây, tạo mưa khi hạn hán, phương pháp thay thế bằng năng lượng tái tạo, thay vì chỉ dựa vào thủy điện như hiện nay. Xây dựng thành phố thông minh có khả năng cảnh báo sớm, thành phố nổi trên mặt nước hay có khả năng thấm hút nước như bọt biển. Đảm bảo an ninh lương thực, xây dựng hệ thống cảnh báo sớm và chăm lo y tế, giáo dục cho người dân. Vì đó chính là trụ cột cho sự phát triển bền vững. 

Xây dựng những khu dân cư hay căn nhà nổi trên sông từ bây giờ để đến khi trái đất nóng lên và nước biển dâng, chúng ta vẫn có thể sống sót trên mặt nước. Rất nhiều điều chúng ta có thể làm được cho tương lai 100 năm tiếp theo. 

Vậy nên hãy coi cảnh khổ là nấc thang thử thách thực sự lòng dũng cảm trí thông minh, sự đoàn kết và khả năng đón đầu được tương lai. 

Thử tham khảo xem, những biện pháp nào chúng ta có thể nghiên cứu và áp dụng dưới sự đề xuất của AI nhé. Tất cả đều có tính tham khảo nhưng lựa chọn điều gì phù hợp cho bối cảnh Việt Nam lại chính là con người Việt Nam thông minh và trí tuệ. Rồi tất cả sẽ bình an. 

Giải pháp để đối phó với tình trạng lũ lụt toàn cầu phải là một chiến lược toàn diện, kết hợp giữa việc giảm thiểu nguyên nhân (chống biến đổi khí hậu) và thích ứng/quản lý rủi ro (xây dựng khả năng chống chịu).

Dưới đây là các giải pháp chính, được chia thành ba nhóm:
1.  Giải pháp Giảm thiểu (Mitigation)
Đây là các giải pháp nhằm giải quyết nguyên nhân gốc rễ: Biến đổi khí hậu.
 * Giảm phát thải khí nhà kính:
   * Chuyển đổi sang năng lượng tái tạo (điện mặt trời, gió) và giảm sử dụng nhiên liệu hóa thạch.
   * Cải thiện hiệu quả năng lượng trong công nghiệp và giao thông vận tải.
 * Bảo tồn và phục hồi hệ sinh thái:
   * Trồng rừng và bảo vệ rừng đầu nguồn để tăng khả năng giữ nước, làm chậm dòng chảy và giảm xói mòn đất.
   * Bảo vệ các vùng đất ngập nước, đầm lầy, vì chúng hoạt động như những bể chứa nước tự nhiên khổng lồ.

2. Giải pháp Công trình và Kỹ thuật (Structural Measures)
Các giải pháp vật lý để kiểm soát và định hướng dòng chảy của nước:
 * Hệ thống đê điều và tường chắn: Xây dựng, nâng cấp đê sông và tường chắn sóng ven biển để bảo vệ khu dân cư và cơ sở hạ tầng.
 * Đập và Hồ chứa: Xây dựng hoặc nâng cấp các hồ chứa để điều tiết lũ, giữ lại một lượng nước lớn trong mùa mưa.
 * Cải tạo hệ thống thoát nước đô thị:
   * Mở rộng và nạo vét hệ thống cống rãnh, kênh mương để tăng khả năng tiêu thoát nước.
   * Áp dụng mô hình Thành phố Bọt biển (Sponge City), sử dụng vật liệu thấm nước (vỉa hè xốp) và các khu vực xanh để hấp thụ nước mưa cục bộ.
 * Kè bờ sông/biển: Xây dựng kè để ổn định bờ, tránh sạt lở gây thay đổi dòng chảy.

3.  Giải pháp Phi công trình và Quản lý (Non-Structural Measures)
Các giải pháp liên quan đến quy hoạch, chính sách và nâng cao nhận thức:
 * Quản lý Lưu vực Sông tích hợp:
   * Lập kế hoạch sử dụng đất đai đồng bộ trên toàn bộ lưu vực sông, bao gồm cả vùng thượng nguồn và hạ lưu.
   * Kiểm soát quy hoạch đô thị bằng cách cấm hoặc hạn chế xây dựng ở các vùng bãi bồi ngập lũ tự nhiên.
 * Hệ thống Cảnh báo sớm:
   * Thiết lập và cải tiến mạng lưới dự báo khí tượng thủy văn chính xác, kịp thời.
   * Sử dụng công nghệ hiện đại (cảm biến, vệ tinh) để theo dõi mực nước và lượng mưa.
   * Phổ biến thông tin cảnh báo đến cộng đồng một cách nhanh chóng và hiệu quả.
 * Lập kế hoạch Khẩn cấp và Sơ tán:
   * Xây dựng các kế hoạch ứng phó chi tiết, xác định rõ tuyến đường và địa điểm sơ tán an toàn.
   * Tổ chức tập huấn và diễn tập thường xuyên cho người dân để nâng cao kỹ năng ứng phó.
 * Bảo hiểm Rủi ro Lũ lụt: Phát triển các gói bảo hiểm tài sản để hỗ trợ tài chính cho người dân và doanh nghiệp sau khi lũ lụt xảy ra.

Để đối phó với tình trạng lũ lụt phức tạp do biến đổi khí hậu, nhiều giải pháp sáng tạo và kỹ thuật cao đã được phát triển trên thế giới, nhằm tăng cường khả năng thích ứng và chống chịu của các khu vực đô thị và ven biển:

1. Mô hình Thành phố Bọt biển (Sponge City)
Thành phố Bọt biển là một mô hình quy hoạch đô thị dựa trên tự nhiên (Nature-Based Solution - NBS) được Trung Quốc khởi xướng và nhiều quốc gia áp dụng. Mục tiêu là biến thành phố thành một hệ thống sinh thái có khả năng hấp thụ, lưu trữ, làm sạch và xả nước mưa một cách tự nhiên và hiệu quả.
* Các thành phần chính:
* Vật liệu thấm nước: Sử dụng gạch, bê tông xốp để nước mưa có thể thấm qua vỉa hè, đường sá và chảy xuống lòng đất thay vì tràn trên bề mặt.
* Vườn mưa (Rain Gardens) và Rãnh thấm (Swales): Các khu vực trồng cây xanh được thiết kế thấp hơn, giúp giữ nước mưa tạm thời và cho phép nước từ từ thấm xuống đất hoặc chảy đi.
* Mái nhà xanh (Green Roofs): Mái nhà được phủ thực vật giúp giữ lại nước mưa, làm chậm quá trình thoát nước và giảm nhiệt độ đô thị.
* Hồ điều hòa đa chức năng: Các công viên, sân chơi được thiết kế để trở thành nơi chứa nước tạm thời trong trường hợp mưa lớn (ví dụ: Enghaveparken ở Copenhagen, Đan Mạch).
* Lợi ích: Giảm ngập úng đô thị, cải thiện chất lượng nước, bổ sung nước ngầm, và tăng cường đa dạng sinh học.

Ví dụ Quốc gia: Trung Quốc là quốc gia tiên phong, đã triển khai mô hình Thành phố Bọt biển tại hơn 30 thành phố thí điểm như Wuhan và Bắc Kinh, với mục tiêu lớn là đến năm 2030, hầu hết khu vực đô thị có thể hấp thụ và quản lý hiệu quả 70% lượng nước mưa.
* Liên kết YouTube tham khảo: Xem cách Trung Quốc xây dựng các Thành phố Bọt biển tại  YouTube: How China is building "Sponge Cities".


2.  Thành phố Nổi trên Nước (Floating Cities/Architecture)
Đối phó với mực nước biển dâng và lũ lụt thường xuyên, kiến trúc nổi (floating architecture) đã được đề xuất và thử nghiệm ở Hà Lan, Hàn Quốc và Maldives.
* Mô hình:
* Nhà ở nổi: Xây dựng các cấu trúc nhà, chung cư trên nền tảng nổi (floating foundations) neo giữ vào đáy hoặc bờ, có khả năng tự điều chỉnh theo mực nước lên xuống (như Maasbommel ở Hà Lan).
* Cộng đồng nổi: Xây dựng toàn bộ khu đô thị hoặc cơ sở hạ tầng (bệnh viện, trường học) trên các đảo hoặc nền tảng nổi lớn được thiết kế để tồn tại trên mặt nước biển hoặc mặt sông vĩnh viễn.
* Lợi ích: Giải pháp thích ứng triệt để với nước biển dâng và lũ lụt; tận dụng tối đa không gian mặt nước; giảm áp lực lên đất liền.
Ví dụ Quốc gia: Hà Lan là quốc gia đi đầu với các dự án nhà ở và khu dân cư nổi, điển hình là khu vực Maasbommel. Những ngôi nhà ở đây được thiết kế để tự động nổi lên trên cọc hướng dẫn khi mực nước sông Meuse dâng cao. Oceanix City (một dự án được Liên Hợp Quốc ủng hộ) đang nghiên cứu xây dựng các thành phố nổi bền vững ở các khu vực ven biển dễ bị tổn thương.
* Liên kết YouTube tham khảo: Tìm hiểu về những ngôi nhà nổi thích ứng ở Hà Lan: 
 YouTube: Floating cities as an innovative response to climate change | DW Documentary


3.  Kỹ thuật Di dời Đám mây (Cloud Seeding/Weather Modification)
Đây là một kỹ thuật can thiệp vào quá trình hình thành mưa, mặc dù còn gây nhiều tranh cãi về mặt đạo đức và hiệu quả toàn cầu, nhưng vẫn được nghiên cứu để điều chỉnh lượng mưa cục bộ.
* Kỹ thuật:
* Gieo hạt mây (Cloud Seeding): Sử dụng máy bay, drone hoặc thiết bị phóng dưới mặt đất để phân tán các tác nhân gây kết tủa như Silver Iodide hoặc muối ăn vào đám mây.
* Mục tiêu: Kích thích quá trình ngưng tụ, khiến mưa rơi sớm hơn ở khu vực ít dân cư hoặc xa thượng nguồn.
* Ứng dụng và tranh cãi: Kỹ thuật này chủ yếu được sử dụng để tăng lượng mưa cho nông nghiệp hoặc hồ chứa. Tuy nhiên, việc sử dụng nó để "di dời" mưa khỏi một khu vực (ngăn lũ) có thể gây ra thiếu hụt nước không mong muốn ở khu vực khác, và cần có sự giám sát và hợp tác quốc tế chặt chẽ.
Ví dụ Quốc gia: Các Tiểu vương quốc Ả Rập Thống nhất (UAE) và Trung Quốc là những quốc gia tích cực nghiên cứu và áp dụng kỹ thuật gieo hạt mây, chủ yếu để tăng cường tài nguyên nước.
* Liên kết YouTube tham khảo: Xem giải thích đơn giản về cách thức gieo hạt mây hoạt động:
Youtube: Cloud Seeding Explained in Simple Words


4. Hệ thống Cảnh báo sớm và Giám sát Thông minh (Smart EWS)
Hệ thống Cảnh báo sớm và Giám sát Thông minh (Smart EWS)
Đây là nền tảng cốt lõi của quản lý lũ lụt thông minh, sử dụng công nghệ số để tăng cường khả năng dự báo, cảnh báo và ra quyết định trong thời gian thực. Hệ thống triển khai mạng lưới cảm biến IoT (Internet of Things) để theo dõi mực nước, lưu lượng, lượng mưa và độ ẩm đất. Dữ liệu này được xử lý bằng Trí tuệ Nhân tạo (AI) và Học máy (Machine Learning) để tạo ra các mô hình dự báo thủy văn chính xác. AI có thể dự đoán thời gian, phạm vi và cường độ ngập lụt, cung cấp thời gian cảnh báo sớm hơn nhiều so với phương pháp truyền thống.
* Ví dụ Quốc gia: Ấn Độ và Bangladesh là nơi Google đã triển khai hệ thống dự báo lũ lụt dựa trên AI (Google Flood Hub) với sự hợp tác của chính phủ, cung cấp cảnh báo cho hàng trăm triệu người dân thông qua các thông báo đẩy và Google Search.
* Liên kết YouTube tham khảo: Xem cách AI của Google hoạt động trong dự báo lũ lụt:
 YouTube: AI for flood forecasting | Grey Nearing at Google


(Toàn bộ nội dung trên do AI đề xuất, tham khảo có chọn lọc)

Mong một ngày mới lại đến và một tương lai tươi sáng cho tất cả.